تفاوت صندوق اهرمی و صندوق سهامی در بورس

مقدمه

صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ابزارهای مؤثر مدیریت ریسک و تنوع‌بخشی به پرتفوی، نقش مهمی در بورس ایران ایفا می‌کنند. در میان انواع صندوق‌ها، صندوق سهامی و صندوق اهرمی (Leverage Fund) بیشترین استقبال را دارند. فهم دقیق تفاوت‌ها و ویژگی‌های هر یک، کلید انتخاب هوشمندانه براساس اهداف مالی و سطح ریسک‌پذیری است. در این راهنما، تمامی ابعاد این دو صندوق را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

۱. ساختار و تعریف

۱.۱ صندوق سهامی

• تعریف رسمی: صندوقی است که حداقل ۶۰٪ دارایی خود را در سهام شرکت‌های بورسی یا فرابورسی سرمایه‌گذاری می‌کند.

• سازوکار:

  1. سرمایه‌های خرد سهامداران در یک سبد مشترک تجمیع می‌شود.

  2. متولی و مدیر صندوق، براساس تحلیل بنیادی و تکنیکال، سبد متنوعی از سهام تشکیل می‌دهند.

  3. ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) هر روز محاسبه و در سایت بورس و شرکت‌های اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود.

• ویژگی‌ها: مدیریت حرفه‌ای، شفافیت گزارش‌دهی، نقدشوندگی معمولاً بالا (روزانه).

۱.۲ صندوق اهرمی

• تعریف رسمی: صندوقی است که با استفاده از ابزارهای مالی اهرم‌دار (قراردادهای آتی، خرید اعتباری، فروش استقراضی) بازدهی خود را افزایش می‌دهد.

• سازوکار:

  1. بخشی از دارایی صندوق وارد موقعیت‌های مارجین یا آتی می‌شود.

  2. اهرم معمولاً بین ۱.۲ تا ۲ برابر سرمایه واقعی است (بر اساس ضوابط سازمان بورس).

  3. NAV صندوق نوسانات بیشتر و شتاب‌دهی بیشتری نسبت به صندوق سهامی دارد.

• ویژگی‌ها: بازده بالقوه بالا، امکان زیان سنگین، هزینه مالی مضاعف (سود خرید اعتباری، مارجین).

۲. تحلیل ریسک و بازده

• مثال عینی:

  • در سال صعودی اگر شاخص کل ۳۰٪ رشد کند:

    • صندوق سهامی حدود ۲۵–۳۰٪ بازده می‌دهد.

    • صندوق اهرمی ممکن است ۴۰–۶۰٪ بازده ثبت کند.

  • در سال نزولی اگر شاخص کل ۲۰٪ افت کند:

    • صندوق سهامی حدود ۱۵–۲۰٪ زیان می‌کند.

    • صندوق اهرمی ممکن است ۳۰–۴۰٪ زیان داشته باشد.

۳. ساختار هزینه‌ها

نکته: هزینه‌های بالاتر صندوق اهرمی بخشی از بازده بیشتر احتمالی را پوشش می‌دهند، اما در روند منفی بازار بر زیان می‌افزایند.

۴. معیارهای انتخاب صندوق مناسب

1. افق زمانی سرمایه‌گذاری:

   • کوتاه‌مدت (<۶ ماه): صندوق‌های با ریسک کمتر یا درآمد ثابت

   • میان‌مدت (۶–۱۸ ماه): صندوق سهامی

   • بلندمدت (>۱۸ ماه): هم صندوق سهامی و در صورت ریسک‌پذیری بالا، صندوق اهرمی

2. شاخص‌های عملکرد گذشته:

   • میزان بازده سالانه و انباشته (CAGR)

   • نرخ شارپ (Sharpe Ratio) برای ارزیابی نسبت بازده به ریسک

   • بیشینه افت (Maximum Drawdown)

3. حجم و سن صندوق:

   • صندوق‌های با حجم زیاد و سابقه طولانی‌تر معمولاً مدیریت پایدارتر و نقدشوندگی بالاتری دارند.

4. گزارش‌های شفافیت:

   • دسترسی به گزارش ماهانه و ترکیب دارایی‌ها

   • توضیح واضح در مورد استراتژی اهرمی و محدودیت‌های آن

5. ریسک‌های نهادی و نظارتی:

   • آشنایی با چهارچوب مجوز و ضوابط سازمان بورس

   • وضعیت تضامین و سپرده‌های ضمانت اجرای ابزارهای آتی

۵. تأثیر متغیرهای کلان بر عملکرد صندوق‌ها

• نرخ سود بانکی: نرخ بالا جذابیت سپرده بانکی را افزایش می‌دهد و جذب سرمایه صندوق‌ها را کاهش می‌دهد.

• تورم: در دوره تورمی، صندوق‌های سهامی عموماً از رشد قیمتی کالاها سود می‌برند؛ اما صندوق اهرمی نوسانات شدیدتری خواهد داشت.

• وضعیت بازار جهانی: همبستگی بازارهای جهانی و قیمت ارز روی ترکیب دارایی شرکت‌ها اثر می‌گذارد و به‌تبع روی NAV صندوق‌ها.

• مقررات جدید: تغییرات در ضوابط مارجین و ابزارهای مشتقه می‌تواند درصد اهرم مجاز را کم یا زیاد کند.

۶. نکات عملی برای سرمایه‌گذار

• مقدار سرمایه‌گذاری به نسبت ریسک: هرگز بیش از ۱۰–۱۵٪ پرتفوی خود را در صندوق اهرمی تخصیص ندهید.

• نظارت مستمر بر NAV: استفاده از اپلیکیشن‌ها و سایت‌های رسمی برای مشاهده تغییرات روزانه.

• تنظیم حد ضرر ذهنی: پیش از سرمایه‌گذاری میزان زیان قابل‌تحمل را مشخص کنید.

• تنوع بخشی: ترکیب صندوق‌های سهامی، با درآمد ثابت و اهرمی برای تعادل ریسک و بازده.

• مطالعه گزارش‌های مدیر صندوق: بررسی میزان استفاده از اهرم و رعایت ضوابط قانونی.

۷. جمع‌بندی

• صندوق سهامی مناسب سرمایه‌گذاران با تحمل ریسک متوسط و افق زمانی میان‌مدت تا بلندمدت است.

• صندوق اهرمی برای افراد حرفه‌ای‌تر با تحمل ریسک بالا و آشنایی با ابزارهای مشتقه مناسب است و توانایی ارائه بازدهی بیشتر را دارد، اما در کنار آن ریسک زیان سنگین را نیز به همراه می‌آورد.

• پیش از سرمایه‌گذاری، اهداف مالی، افق زمانی، و سطح پذیرش ریسک خود را به دقت ارزیابی کنید. با درک تفاوت ساختاری، هزینه‌ای و عملکردی این دو صندوق، می‌توانید ترکیب بهینه‌ای از آن‌ها را در سبد سرمایه‌گذاری خود لحاظ کنید.