مقدمه

در بورس تهران نیز هم‌زمان با تغییرات سیاست پولی بانک مرکزی (نرخ بهره، تزریق یا جمع‌آوری ریال) می‌توان پنج فاز روانی را شناسایی کرد که معامله‌گران—از سهامداران خرد تا حقوقی‌ها—در آنها وارد تصمیم‌های متفاوت می‌شوند. این مدل ساده، به شما کمک می‌کند فاز جاری را تشخیص دهید و استراتژی‌تان را منطبق کنید.

۱. فاز اول: پایان انقباض (ترس و احتیاط)

• ویژگی پولی:

  • نرخ بهره بین ۲۰–۲۳٪ (سیاست انقباضی برای مهار تورم حدود ۴۰٪)

  • کاهش سقف تسهیلات بانکی و سخت‌تر شدن جذب نقدینگی

• احساس بازار:

  • ترس از ریزش بیشتر شاخص

  • بازار با حجم کم و صفوف فروش در نمادهای کوچک

• استراتژی مختص ایران:

  • پناه به نمادهای بنیادی و شرکت‌های دارای سوددهی مستمر (بانک‌های بزرگ، پتروپالایش)

  • معاملات نوسانی در نمادهای با عمق پایین با حد ضرر کوتاه

۲. فاز دوم: آغاز انبساط (امید و ورود تدریجی)

• ویژگی پولی:

  • تثبیت یا کاهش خفیف نرخ بهره به ۱۸–۱۹٪

  • انتشار اوراق ارزان‌قیمت در بازار ثانویه برای تأمین بودجه دولت

• احساس بازار:

  • امید به ثبات و بهبود وضعیت اقتصاد

  • صف‌های خرید کوتاه برای نمادهای ارزنده و گزارش‌محور

• استراتژی مختص ایران:

  • ورود پله‌ای به سهم‌های بنیادی با P/E زیر میانگین بازار

  • دنبال کردن گروه‌های در آستانه گزارش دوره‌ای مثبت

۳. فاز سوم: اوج انبساط (اعتماد به نفس و ریسک‌پذیری)

• ویژگی پولی:

  • نرخ بهره در پایین‌ترین سطح چرخه (حدود ۱۵–۱۶٪)

  • پول‌پاشی دولت از مسیر بودجه و سیاست‌های محرک

• احساس بازار:

  • اعتماد کامل به رشد مداوم شاخص

  • استقبال از سهام کوچک و متوسط با لوریج معاملات اعتباری

• استراتژی مختص ایران:

  • استفاده از وام بورسی (اعتبارات کارگزاری) با احتیاط

  • معاملات روندی روی نمادهای شاخص‌ساز (فلزات، پتروشیمی)

۴. فاز چهارم: اوج خوش‌بینی (طمع و FOMO)

• ویژگی پولی:

  • تزریق نقدینگی سنگین (افزایش پایه پولی برای بودجه‌ریزی)

  • دسترسی آسان به اعتبارات ارزان

• احساس بازار:

  • طمع شدید؛ ترس از جاماندن از جهش قیمت

  • تشکیل حباب در برخی گروه‌ها (مثلاً خودرویی‌ها یا پالایشی‌های کوچک)

• استراتژی مختص ایران:

  • قفل سود تدریجی در نمادهایی که چند برابر P/E میانگین رشد کرده‌اند

  • پوشش ریسک با اختیار فروش در نمادهای پرنوسان

۵. فاز پنجم: برگشت انقباض (وحشت و فروش هیجانی)

• ویژگی پولی:

  • پیام افزایش نرخ بهره یا حذف برخی حمایت‌های نقدینگی

  • کاهش سرعت انتشار اوراق و افزایش هزینه تأمین مالی دولت

• احساس بازار:

  • وحشت؛ فروش هیجانی حتی در سهم‌های ارزنده

  • بازگشت صفوف فروش سنگین در نمادهای کوچک و متوسط

• استراتژی مختص ایران:

  • خرید خلاف‌جریان در نقاط حمایتی تاریخی شاخص

  • تنوع‌بخشی به سبد با دارایی‌های جایگزین (صندوق طلا، صندوق درآمد ثابت)

۶. نکات کلیدی برای معامله‌گران بورس ایران

1. رصد اعلان‌های CBI: نشست‌های شورای پول‌ و اعتبار، اعلام تغییر نرخ سود بانکی را پیگیری کنید.

2. ثبت فاز بازار: با نوشتن روزانه، تشخیص دهید در کدام فاز هستید تا رفتار خود را هماهنگ کنید.

3. مدیریت حجم: در فازهای ابتداییِ انبساط و اوج خوش‌بینی حجم پوزیشن را کاهش دهید.

4. حد ضرر دقیق: در بورس ایران نوسان بالاست؛ در همه فازها حد ضرر مشخص کنید.

5. تنوع و صبر: سبد متنوع شامل سهام بنیادی، صندوق‌های ETF و طلا داشته باشید و از فروش هیجانی بپرهیزید.

نتیجه‌گیری

مدل پنج فاز چرخه پولی و روان‌شناسی بازار در بورس تهران به شما کمک می‌کند در هر شرایط پولی و اقتصادی، رفتار مناسب را بشناسید و استراتژی درست اتخاذ کنید. از پایان انقباض تا وحشت برگشت انقباض، با آگاهی و انضباط می‌توانید ریسک را کنترل و بازدهی‌تان را بهبود دهید.