مقدمه

یکی از پایه‌های ثبات مالی و تجاری امارات متحدهٔ عربی، پیمان ارزی درهم با دلار آمریکا است. از نوامبر ۱۹۹۷ این کشور نرخ درهم (AED) را تقریباً ۳٫۶۷۲۵ به ازای یک دلار آمریکا (USD) تثبیت کرده است. این سیاست، آثار عمیقی بر ساختار سیاسی، اقتصادی و تجاری منطقهٔ خلیج فارس داشته و به‌عنوان الگوی موفقی از نرخ ثابت (Currency Peg) شناخته می‌شود.

تاریخچهٔ تثبیت درهم امارات

• ۱۹۷۳–۱۹۷۸: معرفی درهم و پیوند اولیه با سبدی از ارزها و حقوق برداشت ویژه صندوق بین‌المللی پول (SDR)

• مارس ۱۹۷۸: هم‌زمان با نوسانات شدید نفت و دلار، درهم رسماً به دلار آمریکا متصل می‌شود

• نوامبر ۱۹۹۷: تثبیت رسمی نرخ بر ۳٫۶۷۲۵ AED/USD با پشتیبانی ذخایر ارزی قوی

سازوکار عملیاتی نرخ ثابت

1. ذخایر سنگین دلاری:
   بانک مرکزی امارات با پشتوانهٔ صدها میلیارد دلار ذخیره، آمادهٔ خرید یا فروش دلار برای حفظ نرخ است.

2. مداخله‌ هدفمند در بازار:
   هرگاه عرضه یا تقاضای دلار ضعیف شود، بانک مرکزی مستقلاً وارد بازار می‌شود تا نسبت ۱ به ۳٫۶۷۲۵ را حفظ کند.

3. سیاست پولی منطبق با آمریکا:
   نرخ بهره و سیاست‌های داخلی تقریباً همگام با فدرال رزرو تنظیم می‌شود تا اختلاف بازدهی منجر به فشار ارزی نشود.

مزایای نرخ ثابت AED–USD

• ثبات هزینه‌های واردات و پروژه‌ها: تجار و پیمانکاران می‌توانند قیمت‌ها را با اطمینان پیش‌بینی کنند.

• جذب سرمایه‌گذاری خارجی: ریسک ارزی پایین، چشم‌انداز بلندمدت برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.

• ارتباط مستقیم با بازار نفت: چون نفت با دلار قیمت‌گذاری می‌شود، ثبات درآمد نفتی را تضمین می‌کند.

• مرکزیت مالی منطقه‌ای: دبی و ابوظبی به هاب مالی خلیج فارس بدل شده‌اند.

معایب و چالش‌های تثبیت ارزی

1. از دست دادن استقلال پولی:
   امارات نمی‌تواند آزادانه نرخ بهره را برای شرایط داخلی تغییر دهد.

2. فشار بر ذخایر در شرایط بحرانی:
   سقوط قیمت نفت یا هجوم سرمایه‌ خروجی ممکن است نیازمند استفادهٔ گسترده از ذخایر باشد.

3. رقابت داخلی و منطقه‌ای:
   کشورهای با ارز شناور (عربستان، عمان) انعطاف بیشتری در مواجهه با شوک‌ها دارند.

تأثیر بر تجارت و اقتصاد خلیج فارس

• تسهیل معاملات بین‌المللی: ثبات‌ پلتفرم ارزی، هزینهٔ تأمین مالی را کاهش می‌دهد.

• توسعه بخش غیرنفتی: اطمینان از ثبات ارز، سرمایه را به گردشگری، املاک و خدمات مالی می‌کشاند.

• هماهنگی با همسایگان: بسیاری از قراردادهای منطقه‌ای به دلار منعقد می‌شود اما بر پایهٔ درهم تسویه می‌گردد.

مقایسه با دیگر مدل‌های ارزی

چشم‌انداز آینده

• متنوع‌سازی سبد ذخایر: بحث بر سر افزودن یورو یا یوان به ذخایر ارزی

• ظهور پول دیجیتال بانک مرکزی (CBDC): احتمال معرفی Dirham دیجیتال و تعامل با دلار دیجیتال

• آسیب‌پذیری نسبت به نفت: تلاش برای کاهش اتکا به نفت و تقویت اقتصاد غیرنفتی

نتیجه‌گیری

تثبیت درهم امارات به دلار آمریکا با نرخ ۳٫۶۷۲۵ تاکنون پایهٔ پایداری برای اقتصاد این کشور و منطقه بوده است. اگرچه محدودیت در استقلال پولی و فشار بر ذخایر در دوره‌های بحرانی از چالش‌های اصلی آن است، اما پیش‌بینی‌پذیری هزینه‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی از مزایای عمدهٔ این قرارداد ارزی است. با توجه به تحولات جهانی در حوزه ارز دیجیتال و سیاست‌های تنوع‌بخشی ذخایر، این پیمان ارزی همچنان نیازمند بازنگری هوشمندانه و انطباق با شرایط آینده خواهد بود.