بخش بلاگ
نرخ بهره و نرخ تورم در کشورهای خاورمیانه
1404-04-25
15:53
مقدمه
سیاست پولی (نرخ بهره) و شرایط قیمتی (نرخ تورم) دو شاخص کلیدی در تحلیل سلامت اقتصادی و تصمیم‌سازی سرمایه‌گذاری هستند. در اوایل تابستان ۲۰۲۵، کشورهای منطقهٔ خاورمیانه—با تنوع مدل‌های ارزی و وابستگی‌های متفاوت به نفت، گردشگری و صادرات غیرنفتی—آمارهای گوناگونی در این زمینه ثبت کرده‌اند. در این مقاله داده‌های نرخ بهره رسمی و نرخ تورم مصرف‌کننده (CPI) در ۱۳ کشور مهم منطقه را گردآوری و تحلیل می‌کنیم.
۱. جدول مقایسه نرخ بهره و تورم (اواسط ۲۰۲۵)
| کشور | نرخ بهره رسمی (%) | نرخ تورم سالانه (CPI،٪) |
|---|---|---|
| امارات متحده عربی | 4.40 | 1.5 |
| عربستان سعودی | 5.00 | 2.3 |
| قطر | 5.10 | 1.0 |
| کویت | 4.00 | 1.4 |
| بحرین | 5.25 | –1.0 |
| عمان | 5.00 | 0.5 |
| عراق | 5.50 | 2.0 |
| ایران | 23.00 | 38.9 |
| مصر | 25.50 | 15.0 |
| اردن | 6.50 | 2.0 |
| لبنان | 20.00 | 14.4 |
| ترکیه | 46.00 | 35.0 |
| اسرائیل | 4.50 | 3.3 |
۲. منطقهٔ خلیج فارس (GCC)
-
نرخ بهره: بین 4.0 و 5.25 درصد قرار دارد؛ بحرین بیشترین (5.25%) و کویت کمترین (4.0%) را ثبت کرده‌اند.
-
نرخ تورم: عموماً زیر 3٪ است؛ بحرین حتی تورم منفی داشته که نشان از کاهش قیمت‌های مصرفی دارد.
-
ویژگی‌ها:
-
اکثر این کشورها ارز خود را به دلار متصل کرده‌اند و سیاست پولی‌شان تا حد زیادی از سیاست‌های فدرال رزرو آمریکا پیروی می‌کند.
-
وابستگی به درآمد نفتی و بودجه‌های دولتی با کنترل قیمت‌ها در بخش غذا و سوخت باعث ماندگاری تورم پایین شده است.
-
۳. ایران و عراق
-
ایران: نرخ بهره بانکی رسمی حدود 23٪ و تورم سالانه کمی زیر 40٪ است؛ نشان‌دهندهٔ فشارهای تورمی شدید و سیاست پولی انقباضی برای مهار آن.
-
عراق: نرخ بهره رسمی 5.5٪ و تورم حدود 2.0٪؛ با وجود چالش‌های سیاسی و زیرساختی، کنترل نسبی قیمت‌ها (به‌ویژه کالاهای وارداتی) حفظ شده است.
۴. مصر، اردن و لبنان
-
مصر: یکی از بالاترین نرخ‌های بهره منطقه (25.5%) برای مقابله با تورم 15٪ و تثبیت ارزش پول
-
اردن: نرخ بهره 6.5٪ و تورم کم (2.0%)؛ تعادل نسبی در سیاست پولی و ثبات قیمت
-
لبنان: نرخ بهره 20٪ اما تورم 14.4٪؛ بحران بانکی و کاهش ارزش لیر لبنان بر این اختلاف دامن زده است
۵. ترکیه و اسرائیل
-
ترکیه: سیاست پولی بسیار سخت (نرخ بهره 46.0%) در مقابل تورم 35.0٪؛ نمونهٔ بارز مبارزه با تورم افسارگسیخته
-
اسرائیل: نرخ بهره 4.5٪ و تورم معتدل 3.3٪؛ اقتصاد متنوع با بخش خدمات و فناوری قوی
۶. عوامل مؤثر بر تفاوت‌ها
-
مدل ارز: کشورهای با ارز ثابت (GCC) تورم پایین دارند، اما استقلال پولی را قربانی کرده‌اند.
-
وابستگی به نفت: درآمد نفتی به دولت‌ها امکان کنترل قیمت‌ها را می‌دهد و تورم را محدود می‌کند.
-
بحران‌های پولی: در لبنان و ترکیه، بحران‌های ارزی، تورم را بالا برده و نرخ بهره را مجبور به افزایش شدید کرده است.
-
سیاست‌های پولی ضد تورم: ایران و مصر برای کنترل تورم بالا، نرخ بهره را در سطوح تاریخی بالا نگه داشته‌اند.
نتیجه‌گیری
کشورهای خاورمیانه در تابستان ۲۰۲۵ طیف وسیعی از سیاست‌های پولی و نرخ تورم را تجربه می‌کنند؛ از تورم منفی بحرین و نرخ بهره متوسط امارات تا تورم و نرخ بهره بالا در ایران، مصر و ترکیه. این تنوع نشان‌دهندهٔ چالش‌های ساختاری و انتخاب‌های سیاست‌گذاری متفاوت در منطقه است. برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران، شناخت این تفاوت‌ها کلید تصمیم‌گیری صحیح در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری، واردات–صادرات و برنامه‌ریزی مالی در خاورمیانه است.
